اسفرزه

توضیحات

اسفرزه چیست

اسفرزه با نام علمی (Plantago ovata) گیاهی است علفی، چند ساله و به ارتفاع تا 10 تا 35 سانتی متر.

اسفرزه یا پسیلیوم، یک بذر گیاهی است که سرشار از فیبر و پروبیوتیک بوده و در طب سنتی کاربرد زیادی دارد. این گیاه قابلیت جذب آب بالایی دارد و برای رفع مشکلات مربوط به سلامتی، همچون درمان یبوست، رفع خشکی روده و بهبود التهاب روده مورد استفاده قرار می گیرد.

قسمت مورد استفاده‌ گیاه، دانه‌های آن است که قایقی شکل و به طول تا سه میلی‌متر هستند. دانه‌های گیاه به رنگ خاکستری مایل به صورتی بوده که دارای خطی قهوه‌ای رنگ در طول قسمت مقعر می‌باشند. زمان جمع آوری این دانه‌ها، اواسط تابستان می‌باشد.

این گیاه دارویی غنی از ویتامین‌های ( c, d, e, k ) و مواد معدنی چون کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر و پتاسیم و همچنین حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است.

نام‌های دیگر اسفرزه: اسپرزه، اسبرزه، اسفیدش، اسفیوس، اسپغل، اسپغول، سفیدخوش، شکم پاره، قارنی یارخ، قارنی یاروق، بذر قطور، بذر قطونا، حشیشه، البراغیث، تبکو، برغوشی است.

اسفرزه گیاهی برآمده از آسیا، اروپا و آفریقای شمالی است. تخم اسفرزه خواص فوق‌العاده‌ای دارد. این دانه‌های کوچک در آب حل شده و 10 برابر اندازه‌ خود حجیم و لعاب‌دار می‌شوند.

طبیعت اسفرزه:

اسفرزه طبع و مزاج سرد و تری دارد.

خواص اسفرزه

کاهش وزن

دمنوش گیاه اسفرزه برای لاغری و کاهش وزن مناسب است. افرادی که دچار اضافه وزن هستند می توانند پسیلیوم این ماده را با یک فنجان آب گرم و لیمو مخلوط کرده و قبل از غذا میل کنند. البته استفاده از مخلوط دانه های اسفرزه با آب و مصرف آن به صورت ناشتا هم باعث لاغری و کاهش وزن می شود.

درمان یبوست

در آمریکا از اسفرزه برای تهیه داروهای ملینی چون Metamucil استفاده می شود زیرا اسفرزه ملین خوبی است. دانه های اسفرزه بسیار سخت هستند و معمولا در بیشتر مناطق دنیا رشد می کند. این گیاه در ردیف مفیدترین، موثرترین و بی ضررترین و در عین حال ملایم ترین ملینهای گیاهی است که از قرنها پیش برای درمان یبوست استفاده می شد.

تحقیقات نشان می دهد که مصرف یک قاشق مرباخوری تخم اسفرزه ، 3 بار در روز و نوشیدن حداقل دو لیوان آب ولرم همراه با آن تاثیر بسیاری در تخلیه و رفع یبوست دارد. علاوه بر این اسفرزه در کاهش درد و رفع خارش بیماریهای کولون و رکتوم و قطع خونریزی بواسیر نیز موثر می باشد.

اما اگر پس از مصرف اسفرزه به مقدار کافی آب نوشیده نشود ، روده ها ورم می کند زیرا آب موجود در مدفوع جذب شده و نتیجه معکوسی رخ می دهد. بنابراین نوشیدن آب کافی نباید فراموش شود.

از آنجایی که یبوست ناراحتی عمومی زنان باردار است، اما این افراد باید از خوردن اسفرزه نظیر سایر ملین‌ها پرهیز کنند و برای رفع یبوست از سایر خوراکی‌های غنی از فایبر و الیاف گیاهی مانند سبزیها، دانه‌های غلات، نان سبوس دار  استفاده کنند.

اسفرزه برای کاهش قند خون

اسفرزه با آن قد و قواره‌ی کوچکش قادر است میزان قند خون، میزان انسولین، میزان کلسترول بد خون و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهند مواد غذایی سرشار از فیبرهای غذایی به کاهش میزان قند خون و انسولین دیابتی‌ها کمک می‌کند. از آنجایی که غلاف اسفرزه نیز سرشار از فیبرهای غذایی است مصرف آن برای کاهش قند خون و انسولین توصیه می‌شود. نتایج پژوهش‌ها همچنین نشان می‌دهند که میزان بالای فیبرهای غذایی روی میزان کلسترول خون نیز تأثیر گذاشته و باعث کاهش آن می‌شود. در نتیجه اسفرزه نیز می‌تواند کلسترول بد خون را کاهش داده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نیز کاهش دهد.

برای پوست و مو

گیاه اسفرزه تنها برای مصارف دارویی و پزشکی مورد استفاده قرار نمی گیرد. این فیبر طبیعی را می توان به عنوان ماسک زیبایی نیز استفاده نمود که از پوست و موی شما محافظت کند.

طرز تهیه ماسک اسفرزه برای پوست و مو

اسفرزه دارای خواص فوق العاده برای از بین بردن جوش های صورت است. برای تهیه ماسک خانگی، دانه های نرم اسفرزه را با شیر و عسل ترکیب کنید تا به پوست و موی شما درخشندگی دهد. برای تقویت موی سر نیز می توان از اسکراپ طبیعی اسفرزه به عنوان شامپوی گیاهی استفاده کنید.

خواص و فواید اسفرزه در طب سنتی

1. اسفرزه را در آب بریزید و بگذارید بماند و دائم به جای آب خوردن از آب آن میل کنید، اگر دائم جرعه جرعه نوشیده شود گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت باشد را برطرف می‌سازد، در موارد کاهش درد و رفع خارش و قطع خونریزی بواسیر نافع است.
2. اسفرزه را با عناب در آب بچسبانید و آب آن را صبح ناشتا بخورید و با آب آن بدن را هم بشویید خارش قسمت‌های زنانه یا واژینال را برطرف می‌سازد.
3. آب دم کرده اسفرزه  را بنوشید، مدر است و برای سوزاک مفید است.
4. ۲۰ گرم از اسفرزه  را در یک لیوان آب جوشانده و ۴ روز تکرار شود دافع سنگ کیسه صفرا است.
5. اگراسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام ۱۰۰ گرم) ترکیب و هر روز یک قاشق سوپخوری آن را در ۲ لیوان آب حل و مصرف کنیم برای رفع خارش تن و تصفیه خون و باز شدن اشتها مفید است.
6. هر روز صبح، ظهر و شب هر بار یک قاشق شربت خوری از اسفرزه را در یک فنجان آبجوش بریزید بعد با نبات شیرین نموده بخورید، اسهال خونی را درمان می‌کند، از خونریزی زیاد و قاعدگی جلوگیری می‌کند.
7. اسفرزه را بو دهید و هر روز بخورید، اسهال‌های طولانی و مزمن را درمان می‌کند.
8. لعاب اسفرزه  را دائم در گلو قرقره کنید و هم جرعه جرعه بخورید، گلودرد را درمان می‌کند و اگر آب آن را در دهان نگه دارید برفک و سوختگی و طاول و زخم‌های دهان رادرمان می‌کند.
9. اسفرزه را بکوبید، بعد با سرکه خمیر نموده و هر روز صبح و شب روی محل ضماد بگذارید سالک را درمان می‌کند.
10. گل ختمی کوبیده را و با لعاب اسفرزه  مخلوط کنید و بر پیشانی بمالید. سردردی که از آفتاب باشد را تسکین می‌دهد.

تذکر جدی و مهم در مورد مصرف اسفرزه

تذکر؛ توجه شود که در استعمال داخلی نباید تخم اسفرزه کوبیده شود، زیرا اگر کوبیده و خورده شود خطرناک بوده و خوردن در حدود ۴۰ گرم تخم اسفرزه کوبیده شده سبب سرد شدن بدن و تنگی نفس و آشفتگی و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالا منجر به مرگ می‌شود؛ لذا در این حالت از دارو‌های قی آور گرم نظیر آب عسل و نمک و یا سایر دارو‌ها استفاده می‌شود.

مضرات و عوارض اسفرزه